فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش های شهری
سال چهارم شماره 3 (پاییز 1400)

هدف از پژوهش حاضر سنجش تاثیرگذاری فعالیت بازار تهران بر پهنه بندی محله بازار می باشد. محله بازار تهران با مساحت 401200 مترمربع کاربری (غیر از معابر) و با جمعیت 9584 نفر در ناحیه 0 شهرداری منطقه 50 تهران حد فاصل خیابان 51 خرداد از شمال، خیابان خیام از غرب، خیابان مولوی از جنوب و خیابان مصطفی خمینی از شرق قرار دارد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با هدف شناختی، به کمک اطلاعات کتابخانه ای، اسنادی صورت پذیرفت. نمایش فضایی داده ها با استفاده از نرمافزارGIS بررسی و اطلاعات مربوط به محله بازار استخراج گردید. مطابق بررسی های صورت گرفته گسترش فعالیتهای بازار تهران توانسته تاثیرات بسزایی در جهت تغییرات کاربری محالت پیرامونی خود خصوصا در سطوح با کاربری مسکونی داشته باشد. سهم سطح کاربری خالص مسکونی در محله بازار فقط 8/2 درصد از کل سطح محله بازار است. سهم سطوح کاربریهای تجاری در محله بازار در حدود 92 درصد از کل مساحت کاربریهای محله میباشد. کاربریهای کارگاهی-صنعتی در محله بازار 1/55 درصد از سطح کاربریها را به خود اختصاص داده است. سهم درصد مسکونی مختلط 8/1 درصد و سهم کابری پاکینگ 0/9 درصد از سطح کاربری ها میباشد. این بررسی نشان میدهدکاربریهای مسکونی غالبا به کاربری تجاری ، انبار کالا، کارگاه و کاربریهای ناسازگار یا مختلط مسکونی تبدیل شده است که سهم بسزایی در فرسودگی بافت دارد.

مقیاس انسانی بخش مهمی از طراحی یک فضای شهری را شامل میشود که وجود این ویژگی در فضاهای شهری، فضا را انسانی تر کرده و ادراک آن را آسانتر مینماید. هدف این پژوهش یافتن معیارهای تاثیرگذار بر مقیاس انسانی در گذرهای شهر، تعمیم دادن این معیارها به شهر ارومیه و یافتن ارتباط بین آنها در گذرهای شهر است. در این پژوهش به صورت تصادفی گذرهایی در شهر ارومیه انتخاب شده و به برداشت اطلاعات متناسب با معیارهای مذکور اقدام گردید سپس با فرض رابطه بین برخی از این معیارها در راستای ایجاد مقیاس انسانی، ازجمله عرض گذر و خط آسمان، عرضگذر و میزان جزییات، ارتفاع گذر و جزییات، عرضگذر و نورگیری، خط آسمان و نورگیری، پوشش گیاهی و عرض گذر به تحلیل اطلاعات در نرم افزار spss پرداخته و فرضیه ها در برخی موارد تایید و رد شدند. با تحلیل یافته ها و مطالعه ادبیات موضوع نتیجه بر آن شد که توجه به مقیاس انسانی بیشتر با عرضگذر در ارتباط بوده، در عرضه ای کم توجه به جزییات بالاست و در عرضه ای زیاد برای ایجاد این مقیاس از پوشش گیاهی زیاد استفاده میشود. همچنین منظم یا نامنظم بودن خط آسمان در ایجاد این مقیاس دخیل بوده و خط آسمان منظم نورگیری بیشتر و درنتیجه فضای انسانی را به همراه دارد.

تراکم ساختمانی از جمله مقوله هایی است که در طرح های شهری ایران مورد توجه قرار گرفته و به عنوان ابزاری برای مهار توسعه شهری و تعادل بخشی فضایی به آن مطرح شده است.تراکم شهری اصطلاحی است که در برنامه ریزی شهری و طراحی شهری به کار میرود تا به تعداد افرادی که ساکن یک منطقه شهری هستند اشاره کند. تراکم شهری عامل مهمی در درک چگونگی عملکرد شهرها در نظر گرفته میشود. تراکم ساختمانی نسبت پوشش ساختمان میباشد که همان نسبت کل مساحت طبقات به مساحت کل زمین موردنظر تعریف میشود.هدف این تحقیق ارزیابی روند تغییرات انواع تراکم های شهرک نادری اردبیل و میزان تحقق پذیری طرح تفصیلی درزمینه تراکم ساختمانی جهت دست یابی به منظر پایدار و شناسایی معیارهای موثر بر اختصاص تراکم ساختمانی، برای تعیین ظرفیت بارگذاری شهر میباشد.این تحقیق از نوع کاربردی بوده و روش آن توصیفی- میباشد. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و اطلاعات کالبدی از نتایج سرشماری های رسمی و مطالعات طرحهای توسعه شهری و نقشه های وضع موجود استخراج و روند تغییرات آنها تحلیل و پس از شناسایی مشکلات، ارایه راه حل برای شاخصهای تراکم ساختمانی جهت رسیدن به منظر شهری مطلوب در شهرک نادری اردبیل پیشنهاد میگردد.

حس تعلق در فضاهای شهری یکی از مهمترین عوامل موثر بر حضورپذیری شهروندان و به تبع آن رونق و پویایی محیط شهری است. یکی از مهمترین گروه های سنی استفاده کننده از فضاهای شهری سالمندان هستند. توجه به نیازهای این افراد با توجه به شرایط سالمندی و مشکلات جسمی حرکتی میتواند زمینه ساز حضور پررنگتر آنها در فضاهای شهری گردد. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کالبدی موثر بر احساس امنیت سالمندان در میدان دوم نیرو هوایی شهر تهران صورت گرفته است. این پژوهش از حیث هدف، جزء پژوهشهای کاربردی است و از روش پژوهش پیمایشی و همبستگی استفاده شده است. روش تحقیق میدانی و به صورت مشاهده ای است. روش تحقیق از نوع تحقیقات تحلیلی- توصیفی میباشد، بدین صورت که ابتدا کلیه مبانی نظری مربوط به ویژگیهای فضای میادین و عوامل اثرگذار بر حس تعلق به مکان، از منابع مختلف جمع آوری شده است و سپس از طریق برداشت میدانی، پرسشنامه (162عدد) اطلاعات نمونه موردی جمع آوری شده و با تحلیل و بررسی آنها توسط نرم افزار spss است. بر این اساس مشخص شد رابطه معناداری بین بازسازی فضا با کاهش حس تعلق افراد بهویژه سالمندان وجود دارد و روایی پایایی این مقاله به واسطه آزمون کرونباخ آلفا با ضریب 0/64تایید شده است. میانگین مولفه اجتماعی قبل و بعد از بازسازی معادل 4/76 مولفه کالبدی نیز 3/01 میباشد.

بازآفرینی شهری مفهومی جامع و رویکردی یکپارچه به منظور معاصرسازی و احیای بافتهای شهری است که از ابعاد گوناگون فرهنگی، هنری، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی برخوردار است. در تحقیق حاضر بر بعد اقتصادی بازآفرینی شهری تاکید شده و وجوه گوناگون آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بازآفرینی اقتصادی دربردارنده عوامل و سیاستهای بهبود بخش اقتصادی محله یا شهر است که سبب افزایش اشتغال، تشویق سرمایه گذاری و رشد کسب و کار و رفع صدمات اقتصادی شده و در نهایت منجر به اعاده یا ایجاد ارزش اقتصادی و نیز خلق کارکردهای اقتصادی جدید میگردد. احیای بافتهای تاریخی به عنوان امری همه جانبه گرا و جامع و فرایندی پویا و توانمند تلقی شده است که هدف آن بازگرداندن فعالیت و سرزندگی به محدوده است. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و مرحله تحلیل محدوده مورد نظر از نوع روش کمی بوده که با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. نمونه مورد مطالعه 384 نفر از گردشگران، ساکنان و استفاده کنندگان محله ی سیروس بودهاند و اطلاعات گردآوری شده از طریق نرم افزارSPSS و امتیاز دهی، رتبه بندی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای تحلیل راهبردها در محله سیروس از تکنیک SWOT استفاده شده است. نتایج کمی تحقیق گویای نرخ اشتغال پایین و سودآوری اقتصادی نامناسب در محله سیروس است، که به دالیلی اعم از فرسودگی کالبدی و عملکردی، عدم وجود فضای مشارکت برای شهروندان، حس هم بستگی و حس تعلق پایین به محله، بالا بودن میزان فعالیتهای مزاحم و پایین بودن کیفیت حمل و نقل عمومی در محله سیروس منجر به کاهش کیفیتهای زیست محیطی و کالبدی محله شده و از این رو بافت تاریخی محله در وضعیت نامناسبی قرار گرفته و به تبع آن میزان حضور گردشگران در بافت تاریخی محله سیروس و تمایل ساکنین محله به نوسازی کاهش یافته است.